Naquela
primeira edición, dende Rente ao Couce pedíronos ao
Colectivo Patrimonio dos Ancares se queriamos participar cunha charla
arredor da
historia das feiras de Becerreá, principalmente, e da comarca dos
Ancares. A verdade é que a documentación escrita e información oral da
que dispoñiamos era pouca xa que o noso labor principal céntrase noutras
materias, pero todo era cuestión de buscar. E así fixemos. Aínda que
seguramente falta moito por recoller, cremos que co conseguido podemos
facernos unha idea clara da creación e evolución das feiras e mercados
no noso territorio. Dende eiquí queremos agradecer a información
proporcionada por veciños e veciñas, sen esquecernos de varios
documentos (algúns verdadeiras xoias) que nos doaron e cederon Hugo
Pardo-Vivero Vilares e Ruth Hidalgo. Ademais dos datos históricos,
tamén conseguimos facernos con varias historias, lendas e
tradicións que se desenvolveron ao seu redor. A continuación deixamos a
nosa intervención.
"Primeiro,
os nosos parabéns á xente de Rente ao Couce por esta iniciativa.
Para facernos unha idea sobre a orixe das feiras e mercados, comezaremos cun breve percorrido pola súa historia.
A palabra feira vén do latín feria-ae
que os romanos utilizaron para designar os días de festa ou de
vacacións, referíndose ao cese neses días de toda actividade civil para
dedicala ao culto relixioso e ás festas que xiraban ao seu redor.
Independentemente das relixións, os mercaderes intercambiaban
mercadorías á saída dos templos, aproveitando as aglomeracións, o
ambiente festivo e o fervor relixioso o que incrementaba na xente o
ánimo do gasto. Ao ir unidas estas dúas accións, desenvolveuse en latín o
verbo feriari que significaba vender e mercar na feira. Nos
primeiros tempos do cristianismo considerábase pouco axeitado nomear os
días da semana cos nomes dos deuses-astros paganos (martes por Marte,
mércores por Mercurio, xoves por Xúpiter e venres por Venus. Aínda que
se mantivo sábado e domingo, os demais días pasaron a denominarse feira secunda, tertia, quarta...,
que aínda pervive no portugués: Segunda Feira, Terça Feira...). Co
tempo adquiriu o significado de mercado, unha paraxe na que se expoñían
animais, xéneros e outras cousas para a súa venta.
Sempre
existiu a necesidade de intercambio comercial ao longo da historia, e
as feiras representaron un papel fundamental nese proceso. Nos seus
inicios as feiras asócianse principalmente co Antigo Exipto, a
Civilización Grega ou o Imperio Romano. Foron estes últimos os que
comezaron a establecer as feiras nun lugar permanente. Na antiga Roma, o
Foro era o centro da vida pública, ademais de acoller os edificios máis
importantes relacionados co poder, celebrábanse os discursos políticos,
loitas de gladiadores, xuízos criminais, desfiles cando as vitorias
militares, etc., pero na súa orixe era o lugar que acollía a praza do
mercado. Tamén, segundo os Evanxeos, Xesús expulsou aos fariseos
que celebraban o mercado dentro do templo. Mesmo, eiquí en Galicia, a
información arqueolóxica permite coñecer que xa se celebraban
intercambios moito antes do cambio de Era.
En
Europa, as crónicas falan de feiras que se celebraban en Francia no
século V. No século VII, a máis concorrida tiña lugar en París, arredor
da abadía de Saint Denis, onde se comercializaba principalmente con viño
e mel. Nos séculos XII e XIII xa se organizan feiras polo centro de
Europa, Italia e Inglaterra.
En
España existe unha certa rivalidade para ver de que sitio é a feira
máis antiga; ao parecer é a de Belorado (Burgos), instituída no ano
1116. E a de Galicia, os investigadores inclínanse pola de Mondoñedo (as
actuais San Lucas), documentada no ano 1156, privilexio que lle foi
outorgado polo rei galego Afonso VII.
Como
vimos, á parte do Foro Romano, as feiras en Europa nacen a comezos da
Idade Media. En tempos de fame e privacións, non resultaba seguro andar
polos camiños coas mercadorías para vendelas, polo que xurdiu a
necesidade de buscar uns sitios seguros. Eses sitios eran os castelos e
mosteiros, daí que se celebraran ás súas portas.
Canto
á periodicidade, na Idade Media, xeralmente, non se
celebraban de xeito mensual, senón unha vez ao ano, ou incluso cada dous
como é o caso da de Medina del Campo (Valladolid) que se cita no ano
1491. Canto á duración, neste período non era coma hoxe que adoita ser
dun día, daquelas duraban varios días consecutivos, durante un mes ou
incluso máis. A súa organización, como pasa na actualidade, estaba
regulada ao detalle. Reis, señores feudais e mosteiros, a cambio de
protección, e do cobro de impostos, promovían a súa celebración. Nas Partidas do rei Afonso X o Sabio (século XIII), na Partida V
di que os lugares onde se celebran feiras teñen maior riqueza e
poboación, polo que dispoñen de protección real e por elo, todos os que
acuden ás feiras, así como os seus bens e mercadorías, estarán a salvo e
seguros, tanto na ida, como na estancia, como na volta. A finais da
Idade Media, os Concellos que xa acadan un certo poder, son os
encargados de organizalas, mesmo, aínda na actualidade, tal como recolle
a Lei de Bases de Réxime Local, os Concellos teñen competencia en
feiras e mercados.
Os
conceptos de feira foron evolucionando ao longo dos séculos, pero,
basicamente, eran o lugar onde se desenvolvían as actividades
económicas, onde se vendían, mercaban e intercambiaban distintos
produtos entre persoas provenientes de distintos lugares. Tamén foron
evolucionando, adaptándose ás necesidades econónicas de cada momento.
Foi tal o seu auxe que pasaron de situarse extramuros de mosteiros e
castelos a uns espazos públicos que aínda hoxe en día coñecemos como
Campo da Feira ou, simplemente, A Feira. Na actualidade ese concepto de
feira acada outras dimensións, mesmo as hai monográficas dedicadas á
compra, venta e promoción dun determinado produto: Feira do automóbil,
Feira do libro, Feira do viño, etc.
Despois
desta introdución, imos coas feiras de Becerreá e da comarca dos
Ancares. Os primeiros pasos que seguimos para documentarnos foi recurrir
aos Interrogatorios do coñecido como Catastro de Ensenada, que nas
distintas parroquias da comarca tiveron lugar entre os anos 1752 e 1753,
hai 270 anos. Como sabedes, o Catastro de Ensenada foi o paso
previo a unha reforma fiscal cuxo propósito era a de simplificar as
complicadas rentas provinciais e substituílas por unha Única
Contribución para que cada un pagara realmente polo que tiña. Para
coñecer as rentas das persoas era necesario averiguar todos os seus
bens, sen excepción, incluídos os dos eclesiásticos e da nobreza. Como
podedes imaxinar, ao final non se levou a cabo e os que máis tiñan
continuaron a ser os máis favorecidos, como pasa hoxe.
Pois
ben, á pregunta 29 do Catastro (o Catastro constaba de 40 preguntas,
subdivididas en outras varias: as dimensións da freguesía cos seus
límites, canto producía cada terreo ou animal, cantos muíños, ferrerías
ou estancos había, a quen pagaban impostos, etc.), onde había que
responder, entre outras cuestións, cantas feiras se celebraban nas
parroquias. Sorprendeunos que das 115 existentes nos seis concellos da
comarca (Baralla, Becerreá, Cervantes, Navia de Suarna, As Nogais e
Pedrafita do Cebreiro) só faga referencia a un mercado en Penamaior, en
Becerreá. A sorpresa non é que houbera en Penamaior, senón que nesa
época non houbera nas 114 freguesías restantes. Pero que daquelas só se
celebrara en Penamaior, non quere dicir que non as houbera antes, de
feito coñecemos algúns documentos que falan de feiras celebradas con
anterioridade.
Cando
vai para sete anos (no 2015), os do Colectivo Patrimonio dos Ancares
visibilizamos ante a xente e institucións públicas unha variante do
Camiño Francés de Santiago que bautizamos como Vía de Künig en honor dun
monxe que escribiu unha guía no ano 1495, entre a documentación que
buscamos para xustificar o paso da variante pola comarca atopamos un
documento do ano 1525 en que o prior do mosteiro de Santa María de
Penamaior ordena que os asistentes ao mercado non entorpezan as entradas
a devotos e peregrinos. Recalcamos o de peregrinos porque hai quen
recentemente, cunha falta total de rigor, a pesares da documentación,
empéñanse en negar que os peregrinos pasaran por Penamaior. Ver para
crer. Pero deixemos a política, que tempo haberá para falar disto, e
continuemos coas feiras. Por este documento intúese que a feira de
Penamaior xa estaba consolidada, polo que a súa orixe debe ser moi
anterior.
Noutro
libriño, encardenado en vitela (pel de animal), comezado a escribr no
ano 1748, os monxes de Penamaior anotaron durante algúns anos o que
cobraban a cada un dos vendedores a razón do que levaban para vender,
anontando o nome do vendedor e o que vendían, e na marxe dereita as
cantidades en reás de vellón que lles cobraban. Os reás de vellón eran
unhas moedas feitas cunha aleación de prata e cobre, se ben o contido en
prata era baixo. Esta moeda foi creada no ano 1686 polo rei Carlos II.
Para que vos fagades unha idea do seu valor, un real de vellón
equivalía, ao cambio actual, a moito menos de medio céntimo de euro. 266
reás equivalían máis ou menos a 1 euro.
Outro
documento do ano 1568 fala do pontádego que os condes de Altamira
cobraban aos que querían vender os seus produtos na feira da Proba de
Navia. O pontádego era un imposto que se cobraba antes de cruzar a ponte
de acceso á vila. Ademais do pontádego tamén estaba a portaxe, que se
cobraba ao traspasar as portas dos recintos amurallados. No Archivo General de Simancas,
en Valladolid, documéntanse na Proba de Navia unha feiras no século XVI
en que se vendían, mercaban ou cambiaban, entre outras cousas, viño,
gando, panos e quincalla.
A Carta Geométrica de Galicia é un mapa físico de Galicia, o primeiro realizado en España con medicións matemáticas. Foi feito polo matemático, xeógrafo e político galego Domingo Fontán entre os anos 1817 e 1834. No mapa aparecen recollidas igrexas, castelos e torres, mosteiros, ferrerías, muíños, etc. Tamén os sitios onde se celebraban feiras. Na comarca dos Ancares só as recolle en Penamaior (Becerreá), Seixas (Cervantes) e Doncos (As Nogais).
Nalgúns folletos publicados nos anos vinte e trinta do pasado século XX, que levaban os títulos de El Mensajero parroquial de Pedrafita do Cebreiro e El Mensajero del Santo Grial del Cebrero
falan dun mercado anual que "dende tempo inmemorial" se celebraba no
Cebreiro. Non achegan datas, pero supoñemos que se celebraría no mes de
setembro, coincidindo coa famosa romaría. O Cebreiro, ademais de ser un
dos enclaves máis famosos do Camiño de Santiago, tamén foi mosteiro que
recibiu moitas doazóns e privilexios da realeza e da nobreza ao longo
dos séculos. Nun dos folletos di que durante os días de feira
prohíbeselles aos comerciantes vender medallas, rosarios, estampas, cera
ou aceite para alumado da igrexa, cousas que só poderán vender os
curas, iso si, cun incremento do prezo habitual que se utilizaría, di,
en reparacións urxentes do Santuario. Un detalle curioso cando falan da
cera e do aceite, din que a primeira será de abella, e o segundo de
oliva xa que os que se mercaban noutros sitios non cumprían a porcentaxe
litúrxica: "Sabido es de todos -remata- que a Dios no le agradan las ofertas o votos de cosa mala".
Nos
séculos XV e XVI as feiras reduciron a súa intensidade, que se apón a
unha serie de feitos negativos que se iniciaron coa decadencia das
feiras francesas que logo repercutiron nas demais feiras europeas.
Despois volveron a rexurdir con forza nos séculos XVII e XVIII, por iso
chama a atención que no Catastro de Ensenada de mediados do século
XVIII, en todas as freguesías da comarca dos Ancares só se mencione o
mercado de Penamaior. De feito, para atopar novas referencias ás feiras
da nosa zona temos que esperar 100 anos, a mediados do século XIX. Quere
isto dicir que nese tempo deixaron de celebrarse feiras e mercados?
Seguramente non, o máis probable é que moitísima documentación que
informaba sobre elas se perdera ou aínda estea en mans particulares.
Está amplamente documentado que durante a Guerra da Independencia
(1808-1814), os soldados de Napoleón asolaron a comarca, queimando
centos de libros e documentos do Cebreiro, Penamaior, igrexa de Baralla,
Concellos, Rexistros Civís, etc. O mesmo aconteceu durante as tres
Guerras Carlistas que tiveron lugar entre 1833 e 1876, sobre todo na
primeira e na terceira onde houbo máis actividade na comarca. Para a
documentación tamén foi letal a Desamortización do ministro Mendizábal
no ano 1836, cando o Estado expropiou multitude de bens que estaban en
poder das denominadas como "mans mortas", é dicir da Igrexa e das
órdenes relixiosas que ao longo dos séculos foran acumulando unha
fabulosa cantidade de propiedades produto de doazóns, testamentos,
abintestatos, terras comunais, apropiacións e un longo etcétera. Conventos e mosteiros
foron expoliados e vendidos a particulares o que supuxo que se perdera gran parte desa
documentación da que falamos.
Despois
de que os monxes, debido á Desamortización, abandonan o mosteiro, a
feira deixa de celebrarse. Por unha noticia que recollemos do
desaparecido periódico El Eco de Galicia do 14 de febreiro de
1889, sabemos que a feira de Penamaior pasa a celebrarse cada terceiro
domingo de mes en Becerreá, pero a partir de abril dese mesmo ano
celebrarase o día 19. Xa sabemos, entón, cando se instituíu a actual
feira do 19: no mes de abril de 1889, hai 131 anos.
Pero as datas dalgunhas feiras eran cambiantes. Trinta e un anos despois, no Calendario Gallego
do ano 1920, que se autodenominaba como "relixioso, profético,
astronómico, recreativo, popular e barato", vemos que as feiras de
Becerreá celébranse o primeiro domingo e o día 19. No mesmo Calendario do ano 1922, di que as feiras celébranse o primeiro domingo e os días 10 e 19. E no Calendario do
ano 1925 o 3 e 19, ademais de mercado todos os sábados. No mesmo
Calendario de 1925 tamén nos achega que se celebraban dúas feiras
anuais, unha o terceiro domingo de setembro e outra o tres de outubro.
Así
que, polo dito, sabemos que as feiras actuais, do 3 e 19, instituíronse
no mes de abril de 1889 a do 19, e principios dos anos vinte do pasado
século a do 3.
Malia
o anterior, un acordo do Concello de Becerreá do 21 de xullo de 1870
refírese a un mercado dominical que se celebraba os domingos, ignorando
canto tempo durou e ata cando. No mes de decembro de 1935, o Ministerio
de Traballo, Xustiza e Sanidade, a petición do Concello (que recoñece a
inexistencia de documentación escrita), despois das testemuñas de varias
persoas dos pobos de Quintá, Lamas, Erbón, Vilouta, Ferreiros de
Valboa, Guilfrei, O Cereixal, Furco, Agüeira, Morcelle, Guillén,
Becerreá e Saa, ademais, de entre outros, catro párrocos do municipio,
que recoñeceron a súa tradicionalidade, autoriza a celebración de dito
mercado, coa apertura dos establecementos comerciais de 9 a 14 horas,
que conlevaba a obrigatoriedade de darlle descanso aos dependentes
durante as 24 horas seguintes. Esta petición xa está documentada, ao
menos, dende o 1925.
Agora
imos coa feira do 12, esta que celebramos hoxe. A primeira referencia
atopámola o día 12 de abril de 1873, un sábado, durante a Terceira
Guerra Carlista, cando a partida do carlista Núñez Saavedra, natural de
Vilarín (As Nogais), aproveitando a feira de Becerrreá asalta o Xulgado
Municipal. Nós, ao menos, non volvemos atopar referencias. O que si é
seguro é que esa feira do 12 deixou de celebrarse nalgún momento.
Pero no periódico El Progreso
do 14 de outubro de 1951 lemos que o Concello, por iniciativa de varios
veciños, establece de novo a feira do 12, o que indica que no seu
momento tivo certa repercusión. Polas noticias da prensa, ao menos, as
primeiras, foron todo un éxito.
No
mesmo xornal do 11 de novembro do mesmo ano as empresas Montaña, La
Directa e Transportes Lucenses anuncian un servizo de ómnibus para
asistir á feira do 12.
En
noticias posteriores recóllese que a algunha feira do 12 asistiron
compradores de León e mesmo de Andalucía, polo que a súa importancia
debeu ser grande. Esta feira do 12 durou 11 anos. En El Progreso do 16 de xuño de 1962 di que debido á desidia foi perdendo importancia. Ese mesmo ano debeu desaparecer.
Ademais
das feiras de Penamaior, A Proba de Navia, O Cebreiro e Becerreá,
documéntanse varias feiras na comarca dos Ancares que reproduce, entre
outros, o Anuario del Comercio de 1886: as de Baralla os días 3 e
3º domingo, e ás de Pedrafita do Cebreiro o 5 e 21, máis unha anual. A
anual de Pedrafita do Cebreiro tiña unha gran sona, ao longo dos anos a
prensa dá conta de que era onde se facían máis transacións de gando de
Galicia. Houbo feira importante en Doncos (As Nogais), citada a finais
do século XIX, que debeu durar ata principios dos anos sesenta do século
XX. En Cervantes celebráronse en Seixas, Quindous, A Ribeira, Vilanova
do Pedregal ou San Martín das Canadas (Seixas contaba con dúas tabernas,
casa de comidas e tamén cunha funeraria). En Baralla as de Neira de
Suxá e Sobrado do Picato. Outra importante foi a de Paradela, en Navia
de Suarna; no ano 1921 a Deputación de Lugo concedeu 58.803 pesetas con
33 céntimos para a construción do camiño dende A Proba de Navia ata a
feira de Paradela; e no ano 1918 solicitouse de utilidade pública este
camiño. O día 8 de abril de 1881, o Concello de Navia de Suarna aprobou
unha proposta conducente a crear unha feira estable en Rao debido á
importancia da súa cabana gandeira, iniciativa que non chegou a
consolidarse; no ano 1932, os veciños de Rao solicitaron a restauración
da mesma pero a petición non saíu adiante.
Nos distintos periódicos da época (La Voz de la Verdad, el Regional, El Correo de Lugo, El Eco de Galicia, Heraldo de Galicia, El Lucense, El Pueblo Gallego,
etc.) tamén recollemos os prezos que se pagaban polos distintos
produtos. Así sabemos, por exemplo, que no ano 1898 o ferrado de castaña
seca pagábase a 13 ou 14 reás. No 1900 unha vaca custaba 250 pesetas,
un tenreiro 100, unha cabra 8, un cabrito 4, unha galiña 1 peseta, unha
ducia de ovos 45 cts, e unha libra de queixo do Cebreiro 75 céntimos. No
1924 os ovos pagábanse a 3 pta., os polos a 2,50, as galiñas a 4, a
parella de gando vacún a 1.250 pesetas, e o porco a 60 pta. a arroba. Ao
longo dos anos son habituais as queixas dos labregos e gandeiros pola
baixada dos prezos, o que lles ocasionaba graves prexuízos.
As
feiras tamén intentaron modernizarse. Nos Estatutos do Sindicado
Agrícola de Navia de Suarna, facilitados por Henrique Fernández-Mon,
fundado no ano 1924, fala de instalar na feira unha báscula para o gando
para poder vendelo ao peso e non a ollo.
Ademais
dun evento económico, as feiras tamén o eran social, como a asistencia á
misa os domingos, as festas patronais ou os enterros, eran o lugar onde
se relacionaba a xente, mesmo do Campo da Feira é de onde saían os
autocares para asistir aos enterrerros, ou onde os políticos ían facer
campaña.
E
arredor das feiras tamén se desenvolveron multitude de historias,
lendas e tradicións, unhas curiosas, outras cómicas, e un bo número
tráxicas. Como o tempo se bota enriba, e hai que dar paso a outras
intervencións, só imos citar algunhas.
Ademais
de tratar co gando, tamén se "trataba" co futuro das persoas, como o
amaño dos casamentos sen a intervención da parella, sobre todo da
muller; son os coñecidos como "casamentos de trato". Nunha feira
celebrada en Seixas (Cervantes) os cabezas de familia dunhas casas de
Piornedo e Degrada acordaron casar ao fillo é á filla. Ao día seguinte o
de Piornedo foi co fillo a Degrada para formalizar o día da voda. O
fillo, o primeiro que fixo ao chegar á casa da pretendida, en vez de ir
ver a ela foi directamente á corte a ver as vacas e os bois. Á moza,
evidentemente, non lle gustou aquilo e díxolle que se casara cos bois e
coas vacas. Isto aconteceu nos anos sesenta do pasado século XX.
As
liortas tamén eran frecuentes, documéntanse por ducias, moitas co uso
de navallas e paus, e incluos de pistolas como, por exemplo, a
acontecida no mes de abril de 1903 na feira de Becerreá ou en decembro
de 1912 na da Proba de Navia. O Portelo é unha poboación, hoxe en día
abandonada, situada entre O Bierzo e Cervantes. Ata mediados do pasado
século XX era o sitio de paso para asistir ás feiras de Pedrafita do
Cebreiro, Cervantes, Becerreá e Veiga de Valcarce. Un día houbo unha
discusión por unha partida de cartas entre dous homes que fixeran noita
nunha venta do Portelo para o día seguinte ir á feira. Un deles morreu a
estacazos, feito que ocasionou un conflito xurisdicional sen
precedentes entre a xustiza, e todo porque o morto caeu nos dous
territorios, quedándolle os pés nun lado e a cabeza no outro. Os
xulgados de Galicia e León non se poñían de acordo para ver quen
levantaba o cadáver. A expectación medraba co trancorrir das horas. Ao
final foron os máis vellos da zona os que deron a solución: Galicia tiña
que facerse cargo porque fora onde lle quedaran os pés ao morto.
Razoouse así porque dicían que os pés ían sempre para onde lles mandaba a
cabeza.
Por
un documento do ano 1602 sabemos os camiños que utilizaban os do Bierzo
para asistir ás feiras de Cervantes e Penamaior. Por el coñecemos que
utilizaban o camiño que, procedente de Ransinde e A Braña, entraba en
Galicia polo Comeal, en Cervantes, ruta que denominan como Camiño dos
Romanos ou do Real (ao seu carón pasa o rego do Real). Tamén nos achega
que o camiño dende O Comeal ata Pedrafita do Cebreiro coñecíase como
Rudeira da Golada. Estes camiños utilizáronse ata mediados do pasado século XX, tanto para asistir ás feiras da parte do Bierzo como de Galicia.
Por outra parte, informa que nas Pontes de Gatín, en Becerreá, había
unha pousada. No Comeal consérvase un tramo da Vía Romana XIX (o único
catalogado por Patrimonio na comarca), e a raíz duns lumes acontecidos
no ano 2018 na Braña (O Bierzo), saíu á luz un impresionante tramo de
máis de dous quilómetros, ademais de abundante material tegulario. As
Pontes de Gatín situábase xunto a Vía Romana XIX, en cuxas inmediacións
estaría a mansión de Pons Neviae do Itinerario de Antonino.
O xenial Álvaro Cunqueiro, na súa non menos xenial Escola de Menciñeiros,
narra a historia dun tal Xil que era xastre, pero tamén curandeiro
("xastre de enfermos", lle chama). Ía ver a un e dicíalle á familia que
nada había que facer, que o enfermo íase, e preguntaba se tiña traxe
novo, e se non o tiña Xil ía a Lugo, Vilalba ou Mondoñedo, mercaba un
corte tirando a escuro, e facía o traxe que só se poría o enfermo cando
chegase a defunto (era habitual facerlle un traxe novo para enterralo,
incluso se utilizaba o das festas ou o da voda). Un tal Moure, de Navia
de Suarna, ao que segundo Xil as súas grandes orellas lle viñan dun
susto que lle dera un lobo cando era neno, curou cando xa estaba
despachado de todo, é dicir, cando ía morrer. E entón gastou o traxe que
lle fixera Xil, e as xentes, nas feiras da Proba de Navia, pedíanlle
permiso para tocarlle a chaqueta porque iso lles daba sorte.
Na
feira de Vilanova do Pedregal, en Cervantes, había unha praca na porta
do estanco que dicía: "Consulta do médico martes, venres e días de
feira", actividade que compartía con curandeiros que soían ter máis
pacientes que o propio médico.
A desaparecida feira de Seixas,
en Cervantes, foi unha das máis importantes da comarca dos Ancares,
tanto que ata mesmo lle dedicaban poemas. Este, escrito por Antonio
Carvajal en Vilafranca do Bierzo no ano 1905, usa o galego e o
castelán.
O
19 de xullo de 1936, día de feira en Becerreá, e un día despois do
golpe de estado fascista, os republicanos convocaron unha folga xeral e
unha manifestación, entrando na igrexa de San Xoán porque o clero
apoiaba abertamente aos golpistas. O cura e o sacristán pediron a
intervención dos falanxistas que non causaron unha masacre grazas ao
brigada do posto da garda civil de Becerreá, Balbino Baliño, que despois
foi denunciado por un famoso falanxista local por aliarse cos "roxos".
Antonio Somoza Cayado, na súa tese doutoral, di que nos últimos meses de
1936 producíronse na comarca diversos abusos públicos contra mulleres,
como o caso dunha muller que foi exhibida en roupa interior polos
falanxistas na feira de Becerreá.
No
ano 1931, nas feiras practicábanse xogos prohibidos como un, que
valéndose de tres cascos de cervexa, facían ver que unha gran bola
aparecía nun envase ou noutro. Un veciño de Foxos foi detido pola garda
civil na feira de Pedrafita, incautándolle 60 pesestas.
Ademais
dos curandeiros, ás feiras tamén acudían fotógrafos ambulantes,
botadoras de cartas, adiviños e outras persoas que mostragban distintas
habilidades para ganar algunha moeda. Henrique Fernández-Mon achegounos
que á feira da Proba de Navia adoitaban acudir un cego delgadiño e a súa
muller, que ao contrario que o seu home era moi gorda. Eran de Ourense e
cantaban coplas. Unha das coplas de cego chamaba a atención porque
falaba de que tres mulleres de Burón, na Fonsagrada, caparan a un mozo
porque violara a unha delas. Ao rematar coas coplas, o cego e a muller
ían á taberna de Pardo e ela subíase a unha báscula, e os clientes,
entre chanqueiro e chanqueiro, apostaban para adiviñar canto pesaba.
Triste pero certo.
Para non alongarnos máis, concluímos coa orixe do nome da vila de Becerreá. Segundo os etimólogos din que procede dunha vila Becerreana ou Becerriana, derivado dun propietario de orixe latina que antendería polo nome de Becerianus ou Bicerianus.
Pero a lenda asegura que debe o nome a un feito acontecido durante unha
das feiras que se celebraban na vila. Ía un vecín co seu becerro á
feira cando un neno lle lanzou unha pedra ao animal. Tal foi a dor que
lle produciu que o becerro deu un salto e púxose a correr detrás do
cativo sen que ninguén conseguira deteñelo. Chamaron entón ao alcalde,
home valente e astuto, dicían, quen conseguiu amansalo e devolvelo ao
seu dono. Nas primeiras xornadas de Arqueoloxía e Historia dos Ancares
que a Anpa do CPI de Cervantes e o Colectivo Patrimonio dos Ancares
organizada pola Anpa do CPI de Cervantes e o Colectivo Patrimonio dos
Ancares, o profesor Antonio Rodríguez Colmenero dixo que non lle
resultaba estraño que o nome de Becerreá tivera que ver coas
representacións do coñecido como Relevo de Vilarín (apareceu cando as
obras da autovía no 1999), do século I ou II d. C., onde se ven un
touro, unha vaca e un becerro.
Está
claro que neste século XXI as feiras xa non son, nin de lonxe, o que
eran. O factor que está a rematar con elas é a crecente
internacionalización, xa que se converteron nun elemento fundamental dos
intercambios comerciais entre os distintos países, o que coñecemos como
Globalización, esa que nos vende o gran capital como o remedio a todos
os males, onde os mastodontes empresariais están a capitalizar todo o
mercado. O gandeiro, o labrego, o pequeno produtor ou comerciante, e
tamén o consumidor, pouco poden facer. Din que con isto do virus o rural
pode recuperar parte do perdido. Non nos enganemos, de seguro que xa
teñen todo ben planificado para que iso non pase.
Isto é todo, para a próxima máis. Moitas grazas pola atención".
